Teleskoplar Hakkında Bilmeniz Gerekenler [Kapsamlı Rehber]

Teleskoplar, gök bilimcilerin en önemli araçlarıdır. Teleskoplar uzaydan yayılan ışık, radyo ve diğer enerji dalgalarını toplayarak bilgi sağlar. Yıldızlardan ve gök cisimlerinden yayılan ışınımın yalnızca bir bölümü Dünya atmosferine ulaşır Çoğu atmosferde bloke edilir. Atmosferden geçebilen ışık, kısa radyo dalgası ve bazı kızılötesi ışınımlar, Dünya yüzeyindeki teleskoplarca toplanır.

Teleskop Nedir?

Teleskop nedir? Teleskop, uzaktaki nesneleri görmek için kullanılan bir araçtır. Gezegenleri ve yıldızları görüntülemek için genellikle teleskoplar kullanılır . Teleskoplarda kullanılan aynı optik teknolojinin bir kısmı dürbün ve kamera yapımında da kullanılır.

Teleskop kelimesi, Latincede uzaktan anlamına gelen tele ve incelemek veya bakmak anlamına gelen skopiyum kelimelerinden türetilmiştir.

Teleskoplar, 17 yüzyılın başlarından itibaren gök bilimciler tarafından kullanılmaya başlandı. Teleskobu ilk kullananlardan biri İtalyan Galileo Galilei’idi. Teleskobu, Ay yüzeyindeki kraterleri görmesine, Samanyolu’ndaki yıldızları gözlemesine ve Jüpiter’in uydularını incelemesine olanak sağlıyordu.

Teleskoblar, o zaman, esas itibariyle yerde kullanılan yeni bir icattı. Galileo yeni keşiflerini yayınlayarak diğer gök bilimcilerini, gece gökyüzüne teleskop çevirmeye özendirdi.

Bir Teleskop Nasıl Çalışır?

Teleskoplar nasıl çalışır? İlk teleskoplar, uzak bir cisimden gelen ışığı yakalamak için mercekler kullanıyordu. Mercek, daha sonra cismin, görüntüsünü oluşturmak üzere odaklanıyordu. Başka bir mercek ise, gök bilimci için görüntüyü büyütüyordu. Sonuçta belirsiz, uzak cisim büyüyor, parlıyor ve netlik kazanıyordu.

Işığın toplanması için mercek kullanan teleskop kırılmalı (mercekli) teleskop olarak adlandırılır. Çoğu günümüz teleskobu bir ayna kullanır ve yansıtıcı (aynalı) teleskop olarak bilinir. İlk yansıtıcı teleskobu 1668’de İngiliz bilim adamı Isaac Newton tarafından tasarlanmıştır.

Kınımalı (mercekli) bir teleskopa giren ışık kırılarak odakta bir görüntü oluşturur. Görüntü, daha sonra mercekler tarafından büyütülür. Yansıtıcı (aynalı) teleskoplar, temel bir ayna ve daha küçük ikincil bir ayna kullanarak Işığı merceğe yönlendirir.

Her iki tür de 20. Yüzyıla kadar eşit bir biçimde kullanılmıştır. Ancak; 20. yüzyıldan sonra yansıtıcı teleskobun popülaritesi yükselmeye başlamıştır. 20. yüzyılın sonlarına doğru gök bilimciler, tek bir aynanın kapasitesinin üzerinde ışık toplama gücüne sahip bir teleskoba ihtiyaç duydular.

Günümüz güçlü teleskoplarının çoğu, ışığı toplamak için birden fazla ayna kullanmaktadır. Örneğin; Hawaii’deki iki Keck teleskobunun her birinde, 36 adet altı kenarlı aynanın birleşmesiyle oluşan 10 metre genişliğinde tek bir büyük ayna bulunur.

Teleskobun Tarihçesi

İcat edilen ilk teleskop, 1608 yılında Hollandalı lens üreticisi Hans Lippershey tarafından icat edilen bir refraktördü. Galileo bazı iyileştirmeler yaptı ve ilk olarak teleskopu astronomi için kullandı. Refraktör 1611 civarında astronom Johannes Kepler tarafından daha da geliştirildi.

Kepler mercek için dışbükey bir mercek kullandı. Bu, görüntünün baş aşağı görünmesine rağmen, aynı zamanda teleskopun kullanılabilirliğini artırdı. 1600’lerin sonlarında, Isaac Newton yansıtıcı teleskopu geliştirdi. Newton, mercekler yerine aynalar kullanarak, renk sapmaları gibi refraktörle ilgili bazı sorunlardan muzdarip olmayan gelişmiş bir teleskop yapabildi.

Ayrıca Bunu da Okuyabilirsiniz: Bilmeniz Gereken En İlginç 50 Uzay Gerçeği

Teleskopların Önemli Özellikleri

Bir teleskopun en önemli iki özelliği şunlardır:

Işık toplama yeteneği – Bir teleskop ışığı ne kadar iyi toplarsa, gece gökyüzünde uzaktaki yıldızları ve soluk nesneleri o kadar iyi görebilirsiniz. Bu özellik genellikle teleskopun açıklığının boyutuna göre belirlenir. Diyafram açıklığı ne kadar büyükse, teleskop o kadar fazla ışık toplar.

Büyütme – Bir teleskobun büyütmesi, teleskobun nesneleri ne kadar büyütebileceğini açıklar.

Teleskop Çeşitleri Nelerdir?

İki ana teleskop türü vardır. Bir tür, görüntüyü büyütmek için lens kullanır. Lens kullanan teleskoplara kırılmalı (mercekli) teleskop denir.

Diğer tür, görüntünün ışığını odaklamak için aynalar kullanır. Bu teleskoplara yansıtıcı (aynalı) teleskop denir.

Kırılmalı Teleskoplar

Kırılmalı teleskoplar, ışığı belirli bir odak noktasına bükmek için lensler kullanır, böylece nesne izleyiciye büyütülür. Temel kırılmalı teleskopunun iki lensi vardır. İlk merceğe objektif mercek denir. Bu mercek, gelen ışık ışınlarını teleskop içindeki bir odak noktasına büken dışbükey bir mercektir.

İkinci lense mercek denir. Bu lens ışığı odak noktasından alır ve gözünüzün retinasına yayar. Bu, nesnenin gerçekte olduğundan çok daha yakın görünmesini sağlar.

Yansıtıcı Teleskoplar

Yansıtıcı teleskoplar ışığı odaklamak için mercekler yerine aynalar kullanırlar. Işığı toplamak ve tekrar odak noktasına yansıtmak için içbükey bir ayna kullanılır. Işığı teleskoptan çıkarmak için, ışığı bir göz merceğine yönlendirmek için başka bir ayna kullanılır.

Yansıtıcı teleskopların çeşitli tasarımları vardır, ancak Isaac Newton’un orijinal tasarımı bugün hala popülerdir. Siz de bu yüzden yansıtıcı teleskopları tercih edebilirsiniz.

Teleskobun Kullanımı

Modern astronomide, gök bilimcilerin gözleri, birleştirilmiş-yüklü cihaz (CCD charged-coupled device) kullanan hassas elektronik kameralar sayesinde, teleskobun merceği ile yer değiştirmiştir. Bu cihazlar, bir görüntüyü dakikalar ya da saatler boyu oluşturur ve insan gözünün asla göremeyeceği bilgiyi toplar.

İkinci bir cihaz, bir spektroskop (Işığı renk tayflarına böler) teleskoba eklenebilir. Tayftaki renklerin incelenmesi ile bir yıldızın içindeki elementler ve yıldızın sıcaklığını açığa çıkarılabilir. Gök bilimciler için bilgisayar hayati bir öneme sahiptir. Bilgisayarı, teleskobun kontrol edilmesi, toplanan bilgilerin kaydedilmesi ve bilginin analiz edilmesinde kullanırlar.

Dünya’daki Teleskoplar

Dünya atmosferi, evreni net bir biçimde görmemizi engeller. Yıldızları parlaklaştırır ve gezegenlerin görünüşünü bulanıklaştırır. Teleskopların yerleştirilmesi için dağ tepeleri tercih edilir, çünkü; hava açık ve seyrektir. Bu teleskoplar o kadar güçlüdür ki; birkaç gecede toplanan veri, gökbilimcileri aylarca ya da yıllarca meşgul eder.

Modern teleskoplar büyük ve hassas cihazlar olup çevrelerinden korunmaya ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle; üstü açılarak gece gökyüzünü gösteren kubbelerin içine yerleştirilirler. Dönebilen kubbe ile teleskop herhangi bir doğrultuya yönelebilir. Gökbilimciler ve teknisyenler, ayrı bir kontrol odasından teleskobu idare ederler.

Ayrıca Bunu da Okuyabilirsiniz: Dünya Gezegeni Hakkında En İlginç ve Öğretici 40 Gerçeği

Uzaydaki Teleskoplar

Uzay cisimlerinin bazı gözlemlerinin, Dünya’dan yapılabilmesi tamamen olanaksızdır. Atmosfer, bazı enerji türlerini (X-ışını gibi) emerken diğerlerini de uzaya geri yansıtır. Bu ışınım türlerinin toplanabileceği tek yer Dünya atmosferinin üstüdür.

Roket veya uzay mekiği ile fırlatılan teleskoplar, yaklaşık yıllardır uzayda kullanılmaktadır. Dünya Yörüngesine girdikten sonra evreni sürekli ve kesintisiz olarak gözlerler. Geleneksel teleskoplara benzer şekilde, ışığın da içinde yer aldığı bir dizi enerji dalgası toplarlar.

Toplanan veri, Dünya’daki yer kontrol istasyonuna gönderilir ve burada bir bilgisayara kaydedilir. Birkaç yıl görev yapan uydular, daha sonra yeni cihazlarla yer değiştirir.

Halihazırda kullanılan Chandra X-ışını Gözlemevi evrende X-ışını araştırmakta, bir ultraviyole teleskobu olan SOHO (Solar and Heliospheric Gözlemevi) 1995’ten beri Güneş’i incelemekte ve ışık dalgalarını toplayan Hubble Uzay Teleskobu, yer teleskopları ile görülenlerden daha belirsiz cisimleri görebilir.

Hubble Uzay Teleskobu

Bugün dünyanın en ünlü teleskoplarından biri Hubble Uzay Teleskobu’dur. Bu teleskop, 1990 yılında Uzay Mekiği tarafından Dünya’nın yörüngesine yerleştirildi. Dünya atmosferinin dışında olmak, Hubble’ın dış uzayı arka plan ışığı olmadan görmesini sağlar. Bu, uzak yıldızların ve galaksilerin bazı şaşırtıcı resimlerini çekmesini sağladı. Hubble Uzay Teleskobu ilk uzay tabanlı teleskoptur.

Hubble Uzay Teleskobu, yerden yaklaşık 500 km yükseklikte, Dünya yörüngesinde döner. Teleskop, bir gök bilimci ekip tarafından uzaktan kumanda edilir. Hubble, elde ettiği uzay görüntülerini kaydederek TV sinyallari halinde Dünya’ya gönderir.

Teleskoplarla İlgili Eğlenceli Gerçekler

• Hubble Teleskobu’nun halefi James Webb Uzay Teleskobu’dur. 2021 yılında denize indirilmesi planlanıyor.
• İlk teleskoplar deniz tüccarları ve ordu tarafından kullanıldı. Çoğu gözlemevi, havanın daha ince ve daha temiz olduğu dağların tepelerinde inşa edilmiştir.
• Bugün birçok gökbilimci gerçek teleskopla uzaktan çalışıyor. Teleskopu internet üzerinden bilgisayar kullanarak kontrol ederler.
• Dünyanın en büyük kırılma teleskopu Wisconsin’de yer alan Yerkes Gözlemevi’nde bulunmaktadır.
• HST, 13,2 metre uzunluğunda ve 10,886 kg ağırlığındadır.
• Bir teleskobun bilinen en eski çizimi, aslında 1609’da yapılmış bir mektupta yapılmış bir çizimdir. Giovanbattista Della Porta tarafından çizilmiştir.
• Galileo’nun genellikle güneşe teleskopuyla bakarak körlüğe neden olduğu söylenir, ancak bu tam olarak doğrulanamasa da, güneşin güneşe bakmanın glokom ve katarakt kombinasyonuna neden olduğuna inanılıyor. Odak uzaklığına göre teleskop göze böyle kullanımda zarar verebilir.
• Mart 2016’da Kepler Uzay Teleskobu, güneşten 500 kat daha büyük bir yıldız ve yaklaşık 1,2 milyar ışıkyılı uzaklıkta bir süpernova görmüştür.
• Karl Guthe Janksy, 1930’da dünyanın ilk Radyo Teleskopunu icat etti.
• Çalışan en büyük teleskop aslında Gran Telescopio Canarias olarak bilinen Kanarya Adaları’nda bulunuyor . Teleskopun inşaatının bitirilmesi on yıldan fazla sürmüştür ve 10 metre genişliğindedir.

Benzer Aramalar: Teleskop Modelleri, teleskop fiyat, aynalı ve mercekli, odak oranı, teleskop ve mercek üzerine, rasathane nedir, astronomi nedir, gözlemevi nedir, galaksi nedir, yıldız nedir, teleskop nedir ne işe yarar, teleskop nedir kısaca, teleskop türleri, mercekli teleskop nedir, aynalı teleskop nedir.

Bir önceki yazımız olan Dünyanın İç Yapısı Ve Katmanları Hakkında Harika Bilgiler başlıklı makalemizde dünya, gezegen ve nedir hakkında bilgiler verilmektedir.