Kimyasal tepkimeler bir madde kümesini, diğer bir madde kümesine dönüştürür. Bir tepkimenin hızı maddelere ve ısıya bağlıdır.
Kimyasal tepkimeler, maddelerin kimyasal yapısını değiştirir. Maddeleri daha küçük bölümlere böler ya da basit maddeleri birleştirerek daha karmaşık olanlarını oluşturur. Tepkimenin başında var olan maddelere tepken adı verilir.
Kimyasal tepkimeler, maddelerin yapısındaki atomların bir arada durmasını sağlayan kimyasal bağların kırılması ve/veya oluşmasıyla gerçekleşir. Atomlar kararsız hâlden kararlı hâle geçtiği için enerjileri azalır. Bu yüzden kimyasal bağlar oluşurken enerji açığa çıkar.
Tepkime sona erdiğinde var olan maddelere ürün adı verilir. Kimyasal tepkimeler, tepkenlerdeki farklı elementlerin gruplanışını değiştirir.
Kimyada Maddelerin Girdiği Tepkime
Kimyasal tepkimelere giren maddeler ortamda tükenebilirler.
A + B (Girenler) —> AB (Yeni madde-ürünler)
A ve B, 2. olayda tek madde olarak kalmamış, AB maddesini oluşturmuş ve tükenmiştir.
Kimyasal Tepkimelerin Oluşması
Demir ve sülfid elementlerdir. Demir talaşı ve toz sülfür karıştırıldığında, bir karışımı meydana getirir. Karışımda, 2 ayrı içeriğin tüm özellikleri bulunur: örneğin, demir talaşı mıknatısla çekilir ve maddeler büyüteçle görülebilir. Kimyasal tepkime gerçekleşirken karışımı ısıtmak, parlamasını sağlar. Demir atomları sülfür atomlarıyla bir araya gelerek demir sülfidi meydana getirir.
Bir mıknatıs, demiri, demir talaşı ve toz sülfürden ayırır. Karışımı ısıtınca, manyetik olmayan, demir sülfid adlı bir bileşim oluşturur. Isı, tepkimeyi başlatır. Bu tepkime, basit maddelerin birleşerek daha karmaşık bir madde oluşturmasına örnektir. Ürünün karışımdan farklı özellikleri vardır: örneğin, manyetik değildir.
Roketlerde, potasyum nitrat, sülfür ve kömür (karbon) karışımı barut bulunur. Isıtıldığında, potasyum nitrat ayrıştırılarak, gaz üreterek sülfür ile karbonun hızlı yanmasını sağlayan oksijen elde edilir. Bu gazlar roketi havaya fırlatıp renkli kimyasalları dağıtır.
Kimyasal patlayıcılar, büyük miktarda sıcak, yüksek basınçlı gazları saniyenin binlerce birinde oluşturmak için ayrıştırır. Bu gazların yayılmasıyla, bir binayı yıkacak güçte patlama meydana gelir.
Kimyasal Tepkime Türleri
İki ya da daha fazla basit madde başka bir madde oluşturuyorsa böyle tepkimeler Sentez tepkimeleri olarak adlandırılır.
C + O2 → CO2
Analiz tepkimeleri ise Sentez tepkimesinin tam tersidir. Bileşiği bileşenlerine ayırır. Yani bir maddeden birden çok madde oluşur.
CO2 → C + 2O2
Yer değiştirme tepkimeleri, bir elementin bir bileşikle tepkimeye girerek bu bileşiklerdeki elementlerden birinin yerini aldığı tepkimelere denir.
Zn + 2 HCI → ZnCI2 + H2
Maddenin korunumu kanununu sağlamak için denklemler eşit olmak zorundadır. Bu, tepkime süresince herhangi bir atomun oluşmadığının ya da yok edilmediğini gösterir. Eğer bir tepkime denklemi denk değilse, formül ve sembollerin önüne uygun sayılar yazılarak tepkime denkleştirilir.
Kimyada Maddelerin Girdiği Tepkime
Sodyum bikarbonat (sodyum hidrojen-karbonat, NaHCO3) sirkeyle karıştığında, sirkedeki asit sodyum bikarbonatın daha küçük parçalara kırılmasını sağlar. Bu ürünlerden biri, karışımı köpürten karbondioksittir (C02).
Gaz ocakları ve ısıtıcıları, metan gazını yakmak için havadaki oksijeni kullanır. Tepkime sırasında, ısı metan (CH4) moleküllerini, bir karbon ve 4 hidrojen atomuna kırar. Bu atomlar sonradan oksijenle birleşip karbondiyoksit ve suyu oluşturur (1-120).
Kimyasal Tepkimelerin Hızları
Demir ve sülfür arasındaki kimyasal tepkimenin meydana gelmesi için ısı gerekmektedir. Isı, sodyum bikarbonat ve sirke arasındaki tepkimenin meydana gelmesi için gerekli olmasa da, ısı süreci hızlandıracaktır: ısı artış, tepkime hızını artırır.
Tepkimenin hızı, tepkenleri ürüne çevirme hızıdır. Kimyasal tepkimeler, moleküllerle atomlar çarpıştığında gerçekleşir. Saniye başına düşen çarpışmaların sayısıyla beraber, tepkime hızı da artar. Isı artınca, atomların kinetik enerjisi de artar; böylece atomlar daha hızlı hareket edip daha çok çarpışır. Tepkimelerin hızının yüksek ısıda artmasının nedeni budur.
Tepkimenin hızı, daha konsantre tepkinler kullanıldığında da artış gösterir. Yüksek konsantrasyon, tepkiyen moleküllerin birbirine yakın olduğu, daha çok çarpıştığı ve tepkimenin daha hızlı gerçekleştiği anlamına gelir. Gazlarda, yüksek basınç, yüksek konsantrasyona denktir. Bir dizel motor, patlayıcı bir tepkimenin gerçekleşmesi için, yüksek basınçla yüksek ısıyı birleştirir.
Paslanma, demir, tu ve oksijen arasında gerçekleşen yavaş bir kimyasal tepkimedir. Zaman içinde, eski bir arabadaki demir, kahverengi demir oksit halini alacaktır.
Bu sarkıtlar (aşağı sarkan) ve dikitlerin (yukarı çıkan) bu mağarada oluşması binlerce yıl almıştır. Yağmur suyundaki karbondioksit aşağı sızarak, mağaranın üstündeki kireç taşıyla tepkir ve tuzları oluşturur, Bu tuzlar çözümez bir hal alır ve damlayan su mağaranın içinde buharlaşırken katı tortularını oluşturur.
Kaynak: Wikipedi
Bir önceki yazımız olan Kauçuk Nedir, Nasıl Üretilir? Kauçuğun Özellikleri başlıklı makalemizde kauçuk, nasıl üretilir ve nedir hakkında bilgiler verilmektedir.
