Katalizör Nedir? Katalizörler, kimyasal tepkimeleri hızlandıran maddelerdir. Katalizörler, birçok endüstriyel işlemde kullanılmaktadır.
Moleküller ancak yeterli güçte çarpıştığında tepkiyebilir. Bazı tepkimeler yavaştır çünkü çok az atom tepkimeye yeterli güçte çarpışır. Bir katalizör, zor bir tepkimeyi 2 ya da daha fazla daha kolay aşamalara bölerek çalışır.
İlk aşamada, moleküllerden biri katalizörle birleşip ara maddeyi üretir, Ara madde daha sonra ikinci bir molekülle tepkiyip ürünü oluşturun Bu ikinci aşamada, katalizör ara maddeden ayrılır. Katalizör daha sonra yeniden tepkiyebilir. İyi katalize edilmiş bir tepkimede, bu aşamaların her biri, katalize edilmemiş tepkimeden daha az enerjiye ihtiyaç duyar.
Katalizörlerin çoğu, demir ve platin gibi geçiş elementleridir. Bunun nedeni, bu metallerin tepkiyen atom, molekül ve iyonlarla kolaylıkla bağlar oluşturup bu bağları kırmasıdır. Katı metaller de tepkimeden sonra sıvılardan ve gazlardan kolay ayrılır.
1908’de Aman kimyacı Fritz Haber (1868-1934), demir katalizörün hidrojen ile nitrojenin beraber tepkimesine yardımcı olduğunu keşfetti. Elde edilen ürün olan amonyak, birçok kimyasalın yapımı için gerekli olan hammaddelerin üretiminde önemli rol oynar. Bunlar arasında gübre, boya ve patlayıcılar yer alır. (katalizör nedir)
Fritz Haber işleminde, bir kompresör, hidrojen ve nitrojen gazı karışımını atmosfer basıncının 250 katı bir basınçla sıkıştırır. Karışımın yaklaşık yüzde 20’si demir katalizörden 450 derecede geçerken amonyağa dönüşür. Karışım daha sonra, amonyağı sıvılaştıran soğutucudan geçer. Değişmeyen hidrojen ve nitrojen katalizöre geri döner.
Araç egzozlarının kirletici maddeleri arasında yanmamış hidrokarbonlar, nitrojenlerin oksitleri ve karbon monoksit yer alır. Bir platin katalizör bunları zararsız CO2, H2O vo N2‘ye dönüştürür.
Katalizörlerin Özellikleri | Katalizör nedir?
Katalizörler, birçok maddenin üretimine yardımcı olur. Örneğin nikel, margarin üretilmesi için, hidrojen ve bitkisel yağlar arasındaki tepkimeyi katalize eder.
Polietilen, 60 yıldan fazla bir süre önce, etilen gazı tehlikeli denebilecek kadar yüksek ısılarda sıkıştırılarak elde edilmiştir. Titanyum ve alüminyum bileşenlerinin katalizör karışımı kullanıldığında, tepkime normal basınçta ve 60 derecede gerçekleşmektedir.
Platin, gazlar arasındaki tepkimeler için önemli bir katalizördür. Amonyak ve oksijen, platinden geçerken birlikte tepkir. Elde edilen ürün, nitrojen oksit, nitrik asit yapımında kullanılır. Katalizörler aynı zamanda, ham petroldeki büyük molekülleri kırarak yakıt ve plastikler için hammaddeler üretilmesine yardımcı olur.
Kaynak: Milliyet, Wikipedia (katalizör nedir)
Bir önceki yazımız olan Asitler ve Bazlar Nedir? Asit Baz Tepkimeleri başlıklı makalemizde asit, baz ve nedir hakkında bilgiler verilmektedir.
