Bir güneş sistemi yıldız, gezegenler ve çevresinde dönen diğer cisimlerden oluşur. Dünya, güneş sistemimizde Güneş’e yakınlık bakımından üçüncü sıradaki gezegendir.
Güneş Sistemi Nedir?
Güneş Sistemi Nedir? Güneş Sistemi, Güneş ve onun etrafında dönen cisim ailesidir. Hepsi aynı buluttan oluşmuş ve Güneş’in güçlü çekim etkisi nedeniyle birlikte kalmışlardır.
Evren yaklaşık 12 milyar yıl önce ortaya çıkarken oluşan ilk elementler hidrojen ve helyumdu. Birinci nesil yıldızlardan oluşan nükleer reaksiyonlar diğer elementleri ortaya çıkardı ve bu elementleri gaz ve toz bulutları halinde uzaya serpiştirdi. Beş milyar yıl önce bu bulutlardan biri daralmaya başladı. Merkezinde, dönen bir gaz ve toz topu oluştu ve çekim kuvveti bir yıldız (Güneş) oluşacak sıcaklığa varıncaya dek bu topu sıkıştırdı.
Güneş Sistemi Özellikleri Nelerdir?
Yerel yıldızımız Güneş, Güneş Sistemi’ne hükmeder. Sistemdeki en geniş ve en ağır cisimdir. Güneş’in % 95’inden daha fazlası tamamen Güneş Sistemi materyalinden oluşmuştur. Geri kalanı, Güneş’in yörüngesinde dönen cisimlerden sağlanmıştır.
Bu cisimler 8 gezegen, 60’tan fazla ay, milyarlarca asteroit ve milyarlarca kuyrukluyıldızdır. Büyük hacmi nedeniyle Güneş çok güçlü bir çekim kuvvetine sahiptir ve bu sayede; sistemi bir arada tutar ve gezegenlerin hareketlerini kontrol eder.
Güneş Sistemi’nin Doğuşu
Yaklaşık beş milyar yıl önce, Güneş’i ve gezegenleri oluşturan materyaller, güneş nebulası olarak adlandırılan büyük bir gaz ve toz bulutu parçasıydı. Bulut, esas olarak; hidrojen ve helyumdan oluşuyordu, ancak; ve çok az miktardaki diğer elementleri de içermekteydi (etrafında dönen materyaller merkeze doğru çekilmekteydi).
Güneş nebulası, şimdi bir gaz ve toz diski ile çevrelenmiş bir gaz topudur. Topun merkezi Güneş’e dönüşmüş ve disk materyali gezegenleri ve diğer yapıları oluşturmuştur. Kullanılmayan materyalin büyük bölümü uzaya fırlatılmıştır.
Güneş Sistemi Gezegenleri
Güneş Sisteminde sekiz tane gezegen vardır. Güneşe en yakın olanlardan başlayarak sıralarsak Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. En yakın dört gezegen (Merkür, Venüs, Dünya ve Mars) karasal gezegenler olarak adlandırılır, yani sert bir kayalık yüzeye sahiptirler.
En uzak dört gezegene (Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün) gaz devleri denir. Bu gezegenler çok daha büyüktür ve yüzeyleri gaz elementlerinden (çoğunlukla hidrojen) oluşur. Gezegenler, yaklaşık 4.6 milyar yıl önce oluşmaya başlamıştır.
Güneş sistemi aynı zamanda birçok asteroide, uyduya ve Pluto gibi cüce gezegenlere ev sahipliği yapmaktadır.
Asteroitler Ve Kuyrukluyıldızlar
Mars ve Jüpiter arasındaki kayalık materyal gezegen oluşturmayı başaramamıştır, çünkü; Jüpiter’in kuvvetli çekim gücü, kayalık maddeyi çekmiş ve ayrı olarak tutmuştur. Bu materyal, Asteroit Kuşağı’na ortası delik çöreğe benzer kaya halkası) dönüşmüştür.
Güneş Sistemi kenarı ve gezegen yolu ötesinde milyarlarca toz, kaya ve kar yığını bulunuyordu. Çoğu sistemden atılmıştır ancak; geride kalanlar kuyrukluyıldız Oort Bulutu oluşturmuştur. Her bir asteroit ve kuyrukluyıldız, güneş’in etrafında kendi yolunu takip eder.
Diğer Güneş Sistemleri
Evrende Güneş’e benzer çok sayıda yıldız vardır. Gök bilimciler, daima; bu yıldızlardan birinin, yörüngesinde bulunan bir gezegen sistemine sahip olma olasılığının bulunduğunu düşünmektedir. Ancak; bu yıldızlar çok uzak ve çok parlaktır ve bu nedenle; bir yıldıza yakın olan solgun bir gezegenin tespit edilebilmesi çok uzun bir zaman mümkün olamayacaktır.
1980’lerde gök bilimciler, gaz ve toz diskleri ile çevrelenmiş ilk yıldızları keşfettiler. On yıl sonra, Güneş’in haricinde, yıldızların etrafında yer alan ilk gezegenler keşfedildi. 1995’te 51 Pegasi yıldızının etrafında keşfedilen gezegen bunların ilkiydi.
Bu gezegen, Dünya’dan en az 150 kat daha büyüktür. Dünya’nın Güneş’e olan yakınlığından 20 kat daha yıldızına yakındır ve her 42 günde bir yıldızının yörüngesindeki dönüşünü tamamlamaktadır.
Güneş Sistemindeki Diğer Cisimler
- Cüce gezegenler: Cüce gezegenler, Güneş Sistemindeki gezegenlere benzer nesnelerdir, ancak “yörünge bölgelerini diğer nesnelerden temizleyecek” kadar büyük değiller olarak tanımlanırlar. Sistemdeki cüce gezegenlerden bazıları Pluto, Ceres, Eris, Haumea ve Makemake’dir.
- Kuyrukluyıldızlar : Kuyruklu yıldızlar, güneşin etrafında dönen buz, toz ve kayalardan oluşan nesnelerdir. Genellikle güneş radyasyonu ve güneş rüzgarından gelen görünür bir gaz “kuyruğuna” sahiptirler. Kuyruklu yıldızlar, Kuiper kuşağından ve Oort bulutundan kaynaklanır.
- Asteroid kuşağı – Asteroit kuşağı, Mars ve Jüpiter gezegenleri arasındaki bir bölgedir. Bu bölgede binlerce kayalık nesne Güneş’in etrafında döner. Boyutları küçük toz benzeri parçacıklardan cüce gezegen Ceres’e kadar değişir.
- Kuiper kuşağı – Kuiper kuşağı, gezegenlerin yörüngesinin dışında bulunan binlerce küçük cismin bulunduğu bir bölgedir. Kuiper kuşağındaki nesneler amonyak, su ve metan gibi “buzlardan” oluşur.
- Oort bulutu – Oort bulutu, Kuiper kuşağından çok daha uzakta bulunur. Güneş’ten yaklaşık bin kat uzakta. Şimdiye kadar bilim adamları, binlerce küçük buzlu nesneden oluştuğunu düşündükleri Oort bulutunun varlığını tahmin ediyorlar. Oort bulutu, Güneş Sisteminin en uç noktasındadır.
Dünya’nın Oluşumu
Genç Güneş’ten yayılan ışınım toz bulutu kalıntılarının büyük bölümünü savurdu. Geride kalanlar ise Güneş’in çevresinde bir toz diski oluşturdu.
Toz zerrecikleri zamanla bir araya gelerek kaya yığınlarına dönüştü. Bu yığınlar birbirleriyle çarpıştı ve bazen de çoğalma adı verilen süreç içerisinde birleşti. Toz diski, yavaş yavaş birkaç yeni gezegene dönüştü, Dünya da bunlardan biridir.
Dünya’nın kütlesi büyüdükçe çekim alanı arttı. Çekim kuvveti, tozları çekerek bir top haline getirdi ve erimeye başlayana dek sıkıştırdı. Silikat kaya mantosu ile çevrili bir yoğun erimiş demir çekirdeği oluştu.
Volkanlar ve çarpışan döküntüler. yeni gezegenin yüzey görünümünün oluşumuna yardımcı oldu.
Dünya’nın oluşumu tamamlandığında Mars büyüklüğündeki bir cismin çarpması sonucu Dünya yörüngesine bir materyal bulutu saçıldı. Yoğunlaşan bu bulut Ay’ı oluşturdu.
Dünya’ya ait olan bu görüntü. Ekvatorun 35.800 km yukarısında bulunan Meteosat hava uydusu kamerası tarafından çekilmiştir. Bu görüntüde okyanusların maviliği ve yaşama olanak tanıyan gezegenin atmosferinde dönen bulut modelleri yer almaktadır.
Gezegenlerin Özellikleri
Gezegenlerin özellikleri çok kapsamlı bir konudur. Güneş’e en yakın gezegen Merkür’dür. Kıraç ve kayalık bir yüzeye sahiptir ve hemen hemen hiç atmosferi yoktur.
En dıştaki gezegenler donmuş gaz toplarıdır. Bunların arasında kalan üç gezegen Dünya, Mars ve Venüs’tür. Venüs’ün büyüklüğü yaklaşık Dünya kadardır ve Güneş’e daha yakındır. Mars biraz daha küçük ve daha uzaktır.
Venüs atmosferindeki karbondioksit sera etkisini ortadan kaldırır ve suyun buharlaşarak yok olmasına neden olur. Mars’ta su donmuştur ya da arkasında soğuk bir çöl bırakarak uzaya kaçmıştır.
Mars ya da Venüs’te yaşam başlasaydı bile sürdürülemezdi. Dünya’da, bitkiler ve su yosunları atmosferdeki karbondioksiti tüketerek iklimi dengede tutar ve oksijen üretir.
Güneş’in sağındaki gaz devleri Jüpiter ve Satürn de dahil olmak üzere güneş sistemindeki herşey cüce kalmaktadır. Dünya ve yakın komşuları ise çok daha küçüktür.
Gezegenlerin Çapları Kaçtır?
Güneşin ve güneş sistemindeki gezegenlerin çapları aşağıdaki gibidir.
Güneş: 1,392,000 km
Merkür: 4.879 km
Venüs: 12.104 km
Dünya: 12,742 km
Mars: 6.779 km
Jüpiter: 139.820 km
Satürn: 116.460 km
Uranüs: 50.724 km
Neptün: 49.244 km
Güneş Sistemi Hakkında Bazı İlginç Gerçekler
- Uranüs ve Neptün, su, metan ve amonyak gibi birçok “buz” içerdiğinden, genellikle “buz devleri” olarak anılırlar.
- Bilim adamları, Samanyolu galaksisinde yaklaşık 200 milyar yıldız olduğunu tahmin ediyor.
- Plüton bir zamanlar tam bir gezegen olarak kabul edildi, ancak 2006’da bir cüce gezegen olarak yeniden tanımlandı.
- Güneş Sistemi kütlesinin yaklaşık % 99,85’i Güneş‘tir. Diğer tüm gezegenler, asteroitler, ay, vb. Birlikte sistemin kütlesinin % 0.15’inden daha azını oluşturur.
- Güneş’in güneş rüzgârının etkisinin olduğu Güneş’in etrafındaki alana heliosfer denir.
- Gezegenlerin tümü aynı saat yönünün tersine Güneş’in yörüngesindedir.
- Güneş sistemini ve uzayı inceleyen bilim adamlarına gökbilimciler denir.
Güneş Sistemi Hakkında Öğretici Sorular Ve Cevapları
Güneşe yakınlıklarına göre sırasıyla gezegenler nelerdir?
Güneş sistemindeki gezegenlerin güneşe yakınlıklarına göre sıralarsak sıralama şu şekildedir: Merkür , Venüs , Dünya , Mars , Jüpiter , Satürn , Uranüs ve Neptün.
Güneş sistemindeki gezegenler nelerdir?
Güneş sistemindeki gezegenler sırayla şu şekildedir: Merkür , Venüs , Dünya , Mars , Jüpiter , Satürn , Uranüs ve Neptün. Eğer cüce gezegen olan Plütonu sıralamaya dahil etmek isterseniz neptünün ardından gelir.
En soğuk gezegenin adı nedir?
Güneş sistemimizdeki sekizinci gezegen olan ve dolayısıyla güneşten en uzak olan Neptün gezegeni, en düşük ortalama sıcaklığa (yaklaşık -214 ° C) sahiptir. Öte yandan, güneşe en uzak 7. gezegen olan Uranüs, -224 ° C’lik rekorla ulaşılan en soğuk sıcaklığın rekorunu elinde tutuyor.
Güneş sistemindeki en büyük gezegen nedir?
Jüpiter, güneş sistemindeki en büyük gezegendir. Jüpiter 139.820 kilometre çapı büyüklüğündedir. Bu gezegeni üç gaz devi Satürn, üranüs ve Neptün gezegenleri takip eder.
Güneş sisteminde kaç yıldız var?
Güneş sisteminde bilinen tek bir yıldız vardır o da Güneştir. Güneş sistemi, yalnızca bir yıldıza sahip olması dolayısıyla diğer Güneş sistemlerinden farklıdır. Diğer güneş sistemlerinin çoğu en az iki yıldıza sahiptir. Yani Güneş, güneş sistemindeki tek yıldızdır.
Güneş güneş sistemindeki en büyük gök cismi midir?
Güneş Sistemi’ndeki en büyük gök cismi Güneş’tir. Onu, en büyük gezegen olan Jüpiter izler. Bunları üç gaz devi Satürn, üranüs ve Neptün takip eder. Dördünün de halkası vardır ve ay ailesinin buyük üyeleridir. Dünya ve diğer gezegenler daha küçüktür.
Güneş sistemindeki ilk dört gezegene ne ad verilir?
Güneş sistemindeki ilk dört gezegeni sıralarsak : Merkür, Venüs, Dünya, Mars şeklindedir. En yakın dört gezegen (Merkür, Venüs, Dünya ve Mars) karasal gezegenler olarak adlandırılır çünkü sert bir kayalık yüzeye sahiptirler.
En fazla uydu hangi gezegendedir?
En fazla uydu 82 adet ile Uranüs gezegenine aittir. 79 uydu ile Uranüsü Jüpiter takip eder. Satürn’ün en son 2019’da 20 adet uydusu keşfedilmişti.
Kızıl gezegen hangisidir?
Mars, gökyüzünde turuncu-kırmızı karışımı bir renkte göründüğü için ‘Kızıl Gezegen’ olarak adlandırılır. Gezegenin görünüşüne neden olan kızıllığa Mars’ın kayalarındaki pas neden olur.
Kaynak: Nasa, Wikipedia, Brittannica, space
Benzer aramalar: uzay aracı, yıldızımız olan güneş, 2006 yılına ait görüntüler, gök cisimlerine ait yılzdızlar yer alır, şu anda uzak olduğu, gezegenler, samanyolu galaksisi, evren
Bir önceki yazımız olan Dünyanın İç Yapısı Ve Katmanları Hakkında Harika Bilgiler başlıklı makalemizde dünya, gezegen ve nedir hakkında bilgiler verilmektedir.
