1. Anasayfa
  2. Yaşam

Fosil Nedir? Fosiller Ve Jeolojik Zaman

Fosil Nedir? Fosiller Ve Jeolojik Zaman
fosil nedir resim
0

Fosil nedir? Fosiller, eskiden yaşayan organizmaların korunmuş kalıntılarıdır. Yaklaşık 3.5 milyar yıllık bir geçmişi olan bu fosiller, Dünya tarihi dönemleri hakkında çok  önemli ipuçları verirler. 

Yaşamın başlangıcı, bilim adamları ve tanrıbilimciler arasında uzun süreden beri yürütülen bir tartışmanın kaynağını oluşturur. Birçok kültürde yaşamın başlangıcına yönelik öyküler bulunur. Bu öykülerde insanlar daima yaşam sürecinin merkezini oluşturur. Fosilleşme, canlı artıklarının fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylar geçirerek oluşmasını ifade eden terimdir.

Canlı kalıntılarının kas, deri, kemik, iç organlar gibi yumuşak dokularının parçaları, kabuk, diş, ahşap kısımlar gibi sert parçaları yanında daha fazla fosilleşme şansları vardır. Fosilleşme için en uygun ortamlar tortul kayaçların oluştuğu ortamlar diyebiliriz.

Bazı tanrıbilimcilerin yaşamın başlangıcı olarak belirtikleri tarih yalnızca birkaç bin yıl öncesine dayanır. Örneğin; 1650’de İrlandalı bir papaz dünyanın MÖ 4004’te yaratıldığını ileri sürmüştü. Ona göre kayaların içinde bulunan ve fosil adı verilen kabuk ve kemikler, İncil’de bahsedilen soyu tükenen yaratıkların kalıntılarıydı. Ancak; gezegenin, bu kadar kısa bir sürede, böylesine büyük değişimi nasıl geçirdiğini izah etmenin olanağı  yoktur. 

1800’Ierde tanrıbilimciler, halen sürmekte olan küçük değişikliklerin, dağların yükseliş ve çöküşü ile fosillerin bulunuşunu açıklayabildiğini fark ettiler. Yine aynı yıllarda bilim adamları Dünya’nın 20 milyon yıldan daha yaşlı olduğunu belirlediler. Günümüzde ise kayaların yaşı, içlerinde bulunan radyaktif elementlerin ölçülmesiyle kesin olarak hesap edilebilmektedir.

Örneğin; karbonun radyoaktif formunun belirli bir hızla bozulduğu bilinmektedir ve bu bilgi odun kömürü yaşının 50.000 yıla kadar hesap edilebilmesine olanak tanımaktadır. Diğer elementler daha eski kayaları tarihlendirebilir ve Dünya tarihinin 4.5 milyar yıl önce başladığını ortaya koyar. Peki tam olarak fosil nedir?

fosil nedir resim
fosil nedir

Fosil nedir?

Fosil, bitki , hayvan veya böcek gibi canlı bir organizmanın korunmuş kalıntıları veya izlenimleridir . Bazı fosiller çok eskidir. Fosilleri incelemek, bilim insanlarının Dünya’daki geçmiş yaşam tarihini öğrenmelerine yardımcı olur.

Fosiller Nasıl Oluşur?

Fosillerin oluşmasının birkaç yolu vardır.

Kehribar: Tam vücut böcek fosilleri, kehribar adı verilen sertleştirilmiş ağaç özünde korunmuş halde bulunabilir. Bu fosiller, kehribar içinde milyonlarca yıla kadar korunabilir.

Kömürleşme: Karbonizasyon, organizmanın tüm elementlerinin çözülmesidir. Karbon, organizmanın ana hatlarını gösteren bir kalıntı bırakır.

Kalıplar: Bir döküm veya kalıp fosili, canlı bir organizmanın izlenimidir. Bir organizma Dünya’da çözüldüğünde ve arkasında içi boş bir küf bıraktığında yapılırlar. Kalıp daha sonra arkasında organizmanın heykeli gibi bir şey bırakarak minerallerle doldurulur.

Donma: Bazı fosiller buzun içinde korunur. Buz eritmediği sürece fosil binlerce yıl saklanabilir. Kuzey Kutbu’nun buzullarında yünlü mamut gibi büyük fosiller keşfedildi.

Mumyalama: Gerçekten kuru alanlarda mumyalama yoluyla bir fosil oluşabilir. Bu, ölü organizmanın hızla kuruduğu zamandır. Nem az olduğu için organizmanın kalıntıları uzun süre korunarak fosil bırakılabilir.

Permineralizasyon: Permineralizasyon, mineral birikintilerinin organizmanın bir dökümünü oluşturduğu zamandır. Bu şekilde oluşan fosiller çok daha detaylı olabilir. Yaygın mineraller arasında silikat, karbonat ve pirit bulunur.

Ayrıca bunu da okuyabilirsiniz: Homosapiens Nedir? İnsanın Kökeni ve Değişimi

fosil dinazor resim
Bir müzede dinazor fosili örneği [fosil nedir]

Fosil Türleri

İki ana tür fosil vardır: Vücut foislleri ve İz fosilleri.

Vücut fosilleri: Vücut fosilleri, gerçek organizmanın vücudunun bir kısmının fosilin bir parçası olarak kaldığı fosillerdir. Bu bir diş veya kemik parçası olabilir.

İz fosilleri: İz fosiller, orijinal organizmanın gerçek bir parçasının bulunmadığı, ancak organizmanın “izlerinin” kayalarda ve minerallerde korunduğu fosillerdir. Küfler, hayvan izleri, kalıplar ve izlenimler dahil olmak üzere birçok farklı iz fosili türü vardır.

Fosiller Nerede Bulunur?

Fosiller dünyanın her yerinde bulunur. Fosillerin çoğu kireçtaşı ve kumtaşı gibi tortul kayalarda bulunur. Canlı kalıntılarının ancak uygun ortamlarda fosil haline geldiğini söyleyebiliriz.

Fosil Toplamak

Pek çok insan hobi için fosil toplamayı sever. Bunun için, bir fosil kulübüne katılmak isteyebilirsiniz. Fosil kulüpleri, evinizin yakınında fosilleri en iyi nerede bulabileceğinizi söyleyebilir. Kulüp, bir fosili ona zarar vermeden doğru şekilde nasıl koruyacağınızı ve çıkaracağınızı öğretmede de yardımcı olabilir.

Fosiller Nasıl Oluşur?

Bir organizma öldüğünde kalıntıları gömülecek ve yavaşça fosilleşecektir. Genellikle; yalnızca sert kısımları (kabuk veya kemik) varlığını sürdürecektir. Bazen; kalıntılar ağır ağır taşlaşır. Ancak; fosiller sıklıkla birçok orijinal molekülü ihtiva eder.

Moleküller palaontoloji adı verilen yeni bir bilim dalı kimyasalları ve hatta yok olan türlerin genlerini halen yaşamlarını devam ettiren türlerle karşılaştırır. Canlı artıkları uygun ortamlarda fosil haline gelebilir. Yani organizmaların ancak uygun bölümleri fosil haline gelebilir diyebiliriz.

fosillerin oluşumu
Fosillerin Oluşumu [fosil nedir]

Fosiller Üzerine Çalışmalar

Fossiler üzerinde yapılan ciddi çalışmalar, benzer yaşam formlarının Dünya’nın farklı bölgelerinde ve aynı zaman dilimi içerisinde var olduğunu açığa çıkarmıştır. Sonuç olarak; kayaların tarihlendirilmesi için fosiller yararlı olmuştur.

Kayalarda bulunan ve zaman içerisinde değişim geçiren farklı fosil tipleri evrim şemasının tarihsel gelişimini ortaya koymaktadır. Bu değişiklikler bazen yavaş ve kademeli olurken, bazen de bütün bir bitki ya da hayvan türü grubunun bir tabakadan diğerine ortadan kaybolduğu çok ani değişiklikler görülebilmektedir. Diğerleri yok olurken çok az sayıdaki türün milyonlarca yıl değişmeden kalmayı başarabildiği görülmektedir.

Bazen bir değişiklik sonucunda, Dünya’da tamamen yeni türler tarafından mesken tutulduğu görülmektedir. Bu değişiklikler jeolojik dönemlerin sınırlarını belirler.

Sedimanter kayaçların oluştukları jeolojik ortam jik analiz ise fizik bilgisi gerektirir. Ayrıca bir canlının yaşamı bittikten sonra deniz dibine inen kalıntısı sedimanlar tarafından örtülerek bozulmadan kalması sağlanır. Denizlerde yaşayan canlıların fosilleşme olanakları, karada yaşayanlara oranla fazladır. 

Dönem aralıklarının büyük felaketler (bazıları büyük göktaşları ya da kuyruklu yıldızların gezegenimize çarpması ile yaşanan iklim değişiklikleridir) sonucunda oluştuğu düşünülmektedir.

65 milyon yıl önce Tebeşir Dönemi‘nin (Cretaceous) sonunda tüm dinozorların da içinde yer aldığı binlerce türün yok olduğu bilinmektedir. Bu dönemde, ayrıca; Meksiko Körfezi’ne büyük bir kraterin çarptığı görülmektedir. Bir kilometre çapında olduğu tahmin edilen bir krater Dünya’ya çarparak suları buharlaştırmış ve gezegenin çevresinde büyük bir toz bulutu oluşturmuştur. Toz bulutu Güneş enerjisini bloke etmiş ve küresel orman yangınlarını başlatmıştır.

225 milyon yıl önceki Permian Dönemi‘nde çok daha fazla sayıda tür yok olmuştur. Gerçekte; farklı derecelerdeki toplu yok oluşlar jeolojik dönemlerin sınırlarını belirler. 

jeolojik zamanlar tablosu

Fosillerin Oluşumu

Yaşamın son 65 milyon yıllık öyküsüne memeliler geniş yapraklı ağaçlar ve çiçekli bitkilerin yükselişi damgasını vurmuştur. Bundan yaklaşık 200 milyon yıl öncesine kadar karada dinozorlar ve akrabaları hüküm sürerken, sıcak denizlerde zengin çeşitliliği olan bir deniz yaşamı bulunuyordu.

Yaklaşık 300 milyon yıl önce görülen Karbon Dönemi’nde (Carboniferous) geniş bataklıklar, ağaç boyundaki eğrelti otları gibi ilkel gür bitki gruplarının büyümesine olanak tanıdı. Bu bitkilerin kalıntılarından kömür rezervleri oluştu. Bu dönemin daha öncesinde karadaki yaşamın varlığına ilişkin çok fazla kanıt yoktur. Ancak; okyanuslar yaşam doluydu.

600 milyon yıl önceki Ön Kambriyen Dönemi’nde (Precambrian) yaşam nadiren görülmekteydi. Bu dönemde Dünya’da az sayıda büyük bitki ve hayvan bulunuyordu.

Jeolojik zaman, her biri farklı fosil yaratıklarıyla karakterize edilen bir dizi döneme ayrılmıştır. Ön kambriyen dönemi Dünya tarihinin yüzde 85’lik bir dilimini temsil eder . Ancak bu döneme ait kayalar çok az korunabilmiştir ve çok az sayıda dev yaratık fosil bırakmıştır.

Belirli koşullarda yumuşak yapıya sahip yaratıkların kalıntıları fosilleşir.Mesela Stromatolitler gezegenimizin en eski canlı organizmaların fosilleşmiş kalıntılarıdır. Avusturya Stromatolitleri 3.5 milyar daha eskidir.

Ortak Bir Ata

Dünya’daki yaşam 3.6 milyar yıldan daha önce başlamış olmalı. Dünya’nın bileşiminde bulunan kimyasallar, yeni gezegenin soğumasından kısa bir süre sonra uzaydan temin edilmiştir.

Ancak; üç milyar yıl boyunca mikroskobik bakteriler ve yosunlar hüküm sürmüştür. Daha sonra iklimde görülen değişiklikler ve büyük kıtasal ayrılmalar sonucunda besinler açığa çıkmasıyla çok sayıda çok hücreli bitki ve hayvan görülmeye başlamıştır.

Yaklaşık 600 milyon yıl önce, bugün yaşamakta olan çok sayıdaki organizma grubunun ataları ortaya çıktı. Onların arasında belki de bizim uzak atamız da bulunuyordu. 

Fosiller Hakkında İlginç Gerçekler

  • “Fosil” kelimesi, latince yerden çıkarılmış anlamındaki fossilis sözcüğünden gelir ve ve anlamı “kazanarak elde edilen” dir.
  • Jeolojik bir süreç, fosil gibi görünen, ancak gerçekte olmayan bir desen oluşturduğunda, buna sahte fosil adı verilir.
  • Paleontologlar, fosilleri inceleyerek tarih öncesi yaşamı inceleyen bilim adamlarıdır.
  • İskeletleri dinozorlar yeryüzünde bulunan fosilleşmiş kemikler kullanılarak yeniden oluşturulmuştur.
  • Bilim adamları, dinozorun kaçtığı hızı, sahip olduğu bacak sayısını ve dinozorun gruplar halinde seyahat edip etmediğini belirlemek için dinozor ayak izlerini kullanabilirler.
  • Gastrolit adı verilen kaya fosilleri bulundu. Bu kayalar, yiyeceklerini sindirmelerine yardımcı olmak için dinozorlar tarafından yutuldu.
Fosil nedir video

Benzer Aramalar: Fosil nedir kısaca, fosil nedir ve özellikleri, fosil ne demek, fosil örnekleri, fosiller nerelerde oluşur, fosil nedir eokul, fosil olan canlılar, fosil nedir pdf, fiziksel kimyasal ve biyolojik kalıntılara fosil denir, fosil nedir tanım, Fosil nedir 4 sınıf, , Fosil nedir nasıl oluşur kısa bilgi, Fosiller Nasıl Oluşur e ödev, Fosil nedir ne işe yarar, kimyasal ve biyolojik olaylar.

Bir önceki yazımız olan Çocuklar İçin 15 Mükemmel Maddede Satrancın Yararları başlıklı makalemizde çocuklar, liste ve satranç hakkında bilgiler verilmektedir.

Bu yazıyı paylaşmak ister misiniz?

Bilim aşığı, araştırmacı bir mühendis olarak, doğru ve gerçek bilgiye ulaşmaya bir nebze katkı sağlamak amacı ile Bilim Kültür'ü 2020'de kurdum. Bu sitede gördüğünüz bir çok bilim, teknoloji, mühendislik ve daha bir çok kategorideki yazıları oldukça ciddi kaynaklardan toplayarak sizin için araştırıyor, çeviriyor, düzenliyor ve yayına sunuyorum.

Yazarın Profili

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.