Deprem Nedir? Depremler, yer yüzeyinin derinliklerinde bulunan kayalardaki gerilimin ani olarak boşalması ile oluşur. Deprem, çoğunlukla tektonik tabakalar arasındaki sınırda oluşur. Deprem nedir? Depremler nasıl oluşur sorularının cevaplarını ayrıntılı olarak inceleyelim.
Deprem Nedir?
Deprem Nedir? Deprem, sismik dalgalar oluşturan yer kabuğunda depolanmış enerjinin ani şekilde serbest kalmasının sonucudur. Depremler, genellikle sismograf olarak bilinen bir sismometre ile ölçülür.
Bir depremin büyüklüğü, geleneksel olarak Richter ölçeği veya ilgili bir Moment ölçeği kullanılarak rapor edilir. (Büyüklüğü 3 veya daha düşük depremlerin fark edilmesi zordur fakat büyüklüğü 7 ve üstü depremler, ölümlere veya geniş alanlarda ciddi hasarlara neden olur).
Dünya yüzeyinde depremler, yerin sarsılması veya yer değiştirmesi ile kendini gösterebilir. Bazen can kaybına ve mülkün yok olmasına yol açabilen tsunamilere neden olurlar.
Depremler, tektonik plakaların sıkışması ve zemine baskı uygulamasından kaynaklanır. Gerinim o kadar artar ki, kayalar fay düzlemleri boyunca kırılarak ve kayarak yer değiştirir.
Depremler doğal olarak veya insan faaliyetlerinin bir sonucu olarak da meydana gelebilir. Daha küçük depremler ayrıca volkanik aktivite, toprak kaymaları, mayın patlamaları ve nükleer deneylerden kaynaklanabilir.
Tektonik Deprem Nedir? | Deprem Nedir?
Doğal olarak meydana gelen depremlerin çoğu, Dünya’nın tektonik doğasıyla ilgilidir. Bu tür depremlere tektonik depremler denir. Tektonik depremlerin çoğu, onlarca kilometreyi geçmeyen derinliklerden kaynaklanır.
Fay Hattı Nedir? | Deprem Nedir?
Fay Hattı Nedir? Bir fay, tektonik plakalardaki hareketin ve yer değiştirmenin meydana geldiği yerkürenin yüzeyindeki bir kırılma veya süreksizliktir. Yerküre ve fayın birleştiği hatta fay hattı denir.
Depremler Nasıl Oluşur?
Depremler, yerin ani ve şiddetli sallanmasıdır. Bunun nedeni, Dünya’nın plakalarının sürekli hareket etmesidir. Bazen sürtünme nedeniyle plakalar hareket etmeye ve sıkışmaya çalışır. Bununla beraber basınç yükselir çünkü plakalar hâlâ hareket etmeye çalışır. Basınç serbest bırakıldığında, Dünya yüzeyinin şiddetli bir şekilde sallanmasına neden olan büyük miktarda enerji gönderir.
Depremin kaynaklandığı yer kabuğunun içindeki nokta odak noktası olarak bilinir. Depremin enerjisi sismik dalgalar halinde salınır ve odaktan dışarı doğru yayılır.
Kaliforniya’daki San Andreas fayı tipik bir deprem bölgesidir. Burada Pasifik kabuğu ile Kuzey Amerika tabakası karşılaşın Pasifik kabuğu yılda ortalama 34 milimetre kuzeye doğru hareket eder, ancak; San Andreas fayının hareketi bu kadar düzenli değildir. Aylarca ve hatta yıllarca hareketsiz kalabilir. Bu durumda fay hattı üzerinde gerilim oluşur. Ne kadar çok beklerse gerilim o kadar artar.
Fay çöktüğünde, fayın her iki tarafı çevreye şok dalgaları göndererek kısa bir sürede 12 metreye kadar yükselebilir. Depremin şok dalgaları geçene kadar yapılar sallayabilir.
Yer hareketleri yolları, demiryollarını ve yeraltı borularını tahrip edebilir. Bu borulardan sızan gaz ve suyun neden olduğu yangın ve sel depremin yan etkilerini artırır. Denizde bir deprem olduğunda, su seviyesindeki ani yükseliş uzak mesafelere büyük bir hızla ulaşan gelgit dalgaları ve tuşunamiler oluşturur.
Bu dalgalar sığ sulara girdiğinde yavaşlar ve deniz seviyesinden on metre ya da daha fazla yükselebilir. Tsunami yolu üzerindeki bütün binaları yıkabilir ve korkunç sellere neden olabilir.
1920-2020 Yılları Arası Dünyada Büyük Depremler (En Büyük Depremler)
| Yer | Yıl | Büyüklük | Ölü Sayısı |
| Sendai, Japonya | 2011 | 9.0 | 15.898 |
| Bio-bio, Şili | 2010 | 8.8 | 521 |
| Sumatra, Endonezya | 2005 | 8.6 | 1313 |
| Sumatra,Endonezya | 2004 | 9.1 | 227.900 |
| Tayvan | 1999 | 7.7 | 2.400 |
| Türkiye | 1999 | 7.8 | 17.118 |
| Afganistan | 1998 | 6.1 | 4.000 |
| Kuzey İran | 1997 | 7.1 | 1.560 |
| Rusya | 1995 | 7.5 | 2.000 |
| Japonya (Kobe) | 1995 | 7.2 | 6.310 |
| Güney Hindistan | 1993 | 6.4 | 9.748 |
| Filipinler | 1990 | 7.7 | 1.653 |
| Kuzeybatı Iran | 1990 | 7.5 | 36.000 |
| San Francisco | 1989 | 7.1 | 275 |
| Ermenistan | 1988 | 7.0 | 25.000 |
| Meksiko City | 1985 | 8.1 | 7.200 |
| Kuzey Yemen | 1982 | 6.0 | 2.800 |
| Güney İtalya | 1980 | 7.2 | 4.500 |
| Kuzeydoğu İran | 1978 | 7.7 | 25.000 |
| Tangshan, Çin | 1976 | 8.2 | 242.000 |
| Guatemala City | 1976 | 7.5 | 22.778 |
| Peru | 1970 | 7.7 | 66.000 |
| Kuzeydoğu İran | 1968 | 7.4 | 11.600 |
| Alaska,ABD | 1964 | 9.2 | 128 |
| Valdivia, Şili | 1960 | 9.5 | 1.655 |
| Kamchatka, Rusya | 1952 | 9.0 | 2.336 |
| Assam, Tibet | 1950 | 8.6 | 780 |
| Nanshan, Çin | 1927 | 8.3 | 200.000 |
| Japonya | 1923 | 8.3 | 143.000 |
| Gansu,Çin | 1920 | 8.6 | 180.000 |
Deprem Öncesinde ve Deprem Anında Yapılması Gerekenler
Faydaki ufak pürüzlük değişiklikleri veya yağlayıcı etki yapan suyun varlığı depremi kurmaya yeter. Büyük bir depremin ne zaman ve nerede olacağını bilmek hemen hemen imkânsızdır, ancak; olasılıkları hesap edebilmek münkündür.
Deprem riski yüksek olan bölgeler, yer kabuğu tektonik plakaları arasındaki ana faylar boyunca, ince kuşaklarda yoğunlaşır. Sismologlar bu bölgelerde, gelecekte muhtemel bir büyük depremin olacağını yaklaşık olarak tahmin edebilirler.
Depreme eğilimli olduğu bilinen bir alanda, deprem anında korunabilmek için sığınaklar inşa edilmelidir. Yapılar sallantıya uygun olarak tasarlanabilir ve yapıların temelinde kullanılacak kauçuk depremin gücünün bir bölümünü absorbe edebilir. Ancak; bu tedbirler maliyetlidir ve birçok yapı (özellikle yoksul ülkelerde) bunlara önem verilmeden inşa edilmiştir. Bu nedenle; aynı büyüklükteki depremler, dünyanın bir bölümünde on binlerce insanın ölümüne yol açarken, diğer bölgelerde bu sayı çok azdır.
Bir depremde ölüm riskinden tamamen kurtulabilmenin tek yolu depremden önce bölgenin tahliye edilmesidir. Ancak; bir şehri tahliye etmenin zahmeti ve maliyeti çok büyüktür. Bu nedenle bilim adamları depremi tahmin etmenin yollarını araştırmaktadır. Bazen, ama her zaman değil, hafif yer sarsıntıları depremin gelmekte olduğuna işaret edebilir. Kuyulardaki su seviyesi, gaz çıkışı ve hayvan davranışları gibi diğer uyarıcıların kayıt altına alınması çalışmaları yapılmaktadır.
1975’te bu tür uyarılar üzerine büyük bir depremden saatler önce Haicheng şehri (Çin) tahliye edilmiştir. Ancak; bir yıl sonra Tangshan’da, herhangi bir uyarıcı olmaması yüzünden 240.000 kişi depremde ölmüştür. Günümüzde saniyeden daha kısa bir süre önce uyarı yapmak mümkündür.
Fay hattı üzerindeki deprem algılayıcıları büyük bir depremin başladığını algılayabilir ve yakın şehirdeki kontrol merkezine mesaj gönderebilir. Uyarı zamanı şehri tahliye etmek için yeterli değildir, ancak; 30 saniye önce yapılan bir uyarı bilgisayarlara verilerini kaydetmesi, insanların çıkması için asansör kapılarının açılması ve itfaiye arabalarının zarar görmeyecekleri bir yere götürülebilmesi için yeterlidir. Ayrıca; şiddetli darbeden önce teknisyenlerin sanayi işlemini güvence altına almasına yardımcı olur.
Ocak 1995 tarihinde Japonya Kobo’do yaşanan bir depremde 6,000’don fazla insan öldü. Bina standartlarındaki düşüklük ve kalitesi düşük beton yapılar ölümlerin bu kadar yüksek olmasının en önemli sebebidir.
Bir deprem salladığında, şok dalgaları yerin altındaki hipocenter denilen noktadan yayılır. Dünya yüzeyinin altındaki bu noktanın tam üstündeki yere epicenter denir. Basınç dalgaları ve şok dalgaları hipocenter’dan yerde yarıklar oluşmasına neden olarak binaları yıkarak yayılır.
Deprem Şiddetleri Ve Depremin Sonuçları
- Richer’in altı: Mercalli I. Sismografik araçlarla kaydedilir ama büyüklüåü insanlar tarafindan hissedilemeyecek kadar azdır.
- 3-3.4 Richter; Mercalli II. Araçlar ve çok az insan tarafından hissedilir. Hassas maddeler sallanır.
- 3,5-4 Richter; Mercalli III-IV. Bina içerisinde sallanma hissedilir. Duvarlar ses çıkartır, nesneler sallanır.
- 4.1-4.8 Richter; Mercalli V. Çoğu insan tarafindan hissedilir. Bazi pencereler catırdar ve bazı nesneler düser.
- 4.9-6 Richter; Mercalli VI-VII. Herkes tarafından hissedilir. Mobilyalar hareket eder. Bazı bacalar devrilir.
- 6.1-7 Richter; Mercalli VII-IX. Bazi evler Yıkılır, yollar, çatılar ve borular kırılır.
- Richter 7.1-8.1; Mercalli X-XI. Yerde büyük yarıklar Olusur. Çok az bina ayakta kalır.
- 8.1 ‘den büyük Richter; Mercalli XII. Tamamen Yıkım. Yerde yüksetiler ve alçaltılardan olusan dalgalanmalar görülür. (deprem nedir, nasıl oluşur)
Bir önceki yazımız olan Yanardağ Nedir? Yanardağ (Volkan) Patlamaları Özellikleri başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
Güzel bir içerik olmuş, blogunuz da çok keyifli, elinize sağlık.
Çok teşekkürler. Bloğumu beğenmenize çok sevindim. Abone ol butonundan abone olursanız yeni içerikleri kaçırmamış olursunuz. İyi okumalar..